آشنایی با روشهای جراحی آسیب‌های ستون فقرات
برای بیمارانی که دچار مشکلات ستون فقرات هستند، جراحی گزینه‌ی درمانی با اهمیتی به حساب می‌آید. اگر در نهایت تصمیم به انجام جراحی گرفتید، باید تلاش کنید تا جایی که ممکن است، درباره‌ی روند جراحیتان (مزایا، معایب و دوره‌ی ریکاوری پس از آن) اطلاعاتی کسب کنید.
در این مقاله از سایت دکتر امیر قنبریان متخصص درمان دیسک کمر اصفهان به بررسی روشهای جراحی آسیب‌های ستون فقرات میپردازیم. عارضه‌های گوناگونی در زمینه‌ی ستون فقرات وجود دارند که می‌توانند شما را در انجام فعالیت‌های روزانه‌تان دچار مشکل کنند. پزشکان برای برطرف کردن این عارضه‌ها از روشهای جراحی مختلفی استفاده می‌کند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
فیوژن و دیسکتومی گردنی قدامی (Anterior Cervical Discectomy and Fusion)
برای درمان دیسک‌های آسیب دیده در ستون فقرات گردنی (Cervical Spine) استفاده می‌شود. دیسک‌ها به عنوان یک جاذب ضربه در بین مهره‌ها عمل می‌کنند. بنابراین یا به طور طبیعی و با گذر زمان و یا به علت آسیب دیدگی و فشار، تخریب شده (Degenerate)، بیرون زده (Herniate) و یا متورم (Bulge) می‌شوند. بروز این مشکلات در نهایت منجر به درد و بی‌حسی در گردن، بازوها و یا دست‌ها خواهند شد.
در این روش، جراح از جلوی گردن (ناحیه‌ی قدامی گردن) به ستون فقرات گردنی دسترسی پیدا کرده. دیسک‌های آسیب دیده را خارج ساخته، آنها را با پیوند استخوانی یا قطعه‌ای مصنوعی جایگزین نموده و درنهایت به منظور تثبیت این بخش‌ها از پیچ و پلاک‌هایی استفاده می‌کند. هدف، کمک به رشد استخوان‌ها برای اتصال آنها به یکدیگر (فیوژن) و تبدیل شدن به یک استخوان واحد میباشد.
مطالعه بیشتر : ریکاوری پس از جراحی آرتروسکوپی زانو
لامینکتومی (Laminectomy)
نخاع اگر فضای کافی برای قرار گیری در مجرای ستون فقرات را نداشته باشد، تحت فشار قرار می‌گیرد. این مجرا از حلقه‌های استخوانی به نام “مهره” تشکیل شده که وظیفه‌ی حفاظت از نخاع را برعهده دارند مجرای ستون فقرات معمولا بر اثر تشکیل زائده‌های استخوانی که میتواند در اثر آرتروز ستون فقرات رخ دهد، تنگ شده و درنتیجه نخاع را تحت فشار قرار می‌هد دلیل تحت فشار قرار گرفتن نخاع این است که مهره‌های استخوانی تشکیل دهنده‌ی مجرای ستون فقرات، انعطاف پذیر نیستند تا با شرایط جدید تطبیق یافته و فشار از روی نخاع برداشته شود.
یکی از راه‌های کاهش فشار وارد شده به نخاع، انجام جراحی لامینکتومی است که در آن استخوان لامینا (استخوان پشتی مهره که مجرای ستون فقرات را می‌پوشاند) را به طور کامل برش زده و خارج می‌کنند. این روش به جراحی کاهش فشار (decompression surgery) نیز مشهور است.
لامیناتومی و دیسکتومی
از روشهای سنتی برای برطرف نمودن بیرون‌زدگی دیسک (Herniated Disc) انجام لامیناتومی و یا دیسکتومی است.
لامیناتومی (Laminotomy)
لازم به ذکر است که هر دو روش لامیناتومی و لامینکتومی شامل برش زدن و خارج سازی استخوان لامینا در مهره میباشند، اما در روش “لامیناتومی” تنها بخشی از استخوان لامینا برش زده می‌شود درحالیکه در روش “لامینکتومی” استخوان لامینا به طور کامل برش زده شده و خارج می‌گردد. جراح به کمک این دو روش میتواند راه نفوذی به داخل مجرای ستون فقرات ایجاد نموده و آنرا بررسی کند.
در روش لامیناتومی، در ناحیه‌ی دیسک بیرون زده برش‌هایی زده شده و عضلات کنار زده می‌شوند تا جراح از پشت به مهره‌ی مورد نظر دسترسی پیدا کند. ممکن است در حین عمل برای اطمینان از اینکه جراحی دقیقاً در اطراف مهره‌ی مورد نظر انجام می‌گیرد، از تصویر برداری ایکس ری کمک گرفته شود. جراح به محض شناسایی مهره‌ی مورد نظر، بخشی از استخوان لامینا را برش زده و ریشه‌های عصبی کنار می‌زند تا دیسک بیرون زده نمایان شود.
دیسکتومی (Discectomy)
دیسکتومی به معنای خارج سازی دیسک است. امروزه در ابزارهایی که برای انجام جراحی دیسکتومی استفاده می‌شوند. پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای حاصل شد.
انواع دیسکتومی:
-
میکرودیسکتومی (Microdiscectomy)
میکرودیسکتومی همان دیسکتومی سنتی است که تا حدودی بهبود یافته است. در میکرودیسکتومی، همان طور که از اسم آن پیداست، برش‌هایی که ایجاد می‌شوند، در ابعادی بسیار کوچکتری هستند. بنابراین بافت‌های اطراف کمتر دچار آسیب شده و دوره‌ی ریکاوری کوتاه‌تر می‌گردد. در این روش جراح جراح پس از دستیابی به دیسک مورد نظر، در محل برش از یک میکروسکوپ استفاده نموده و ادامه‌ی جراحی مانند روش سنتی صورت می‌گیرد.
-
دیسکتومی آندوسکوپیک (Endoscopic Discectomy)
تاکنون، بیشتر روشهای جراحی با اضافه شدن دوربین‌های تلویزیونی مخصوص (Special TV Cameras) به ست جراحی، دچار تحول شده‌اند. این روش‌ها جراح را قادر می‌سازد تا با ایجاد برش‌های کوچکتری جراحی را پیش برده و به این ترتیب بافت‌های اطراف کمتر دچار آسیب شوند. روش دیسکتومی آندوسکوپیک، همانند روش سنتی انجام می‌گیرد با این تفاوت که برش‌های آن بسیار کوچکتر بوده (حدود ۱۹ میلی‌متر) و دارای یک دوربین تلویزیونی مخصوص برای بزرگنمایی فضای داخلی میباشد که به منظور مشاهده‌ی دقیق دیسک بیرون‌زده آنرا وارد مجرای ستون فقرات می‌کنند. این دوربین و سایر ابزارهای انجام جراحی از طریق همین برش کوچک وارد بدن می‌شوند. در این روش بجای استفاده از میکروسکوپ، جراح از طریق همین دوربین تلویزیونی مخصوص، در تمام مدت جراحی به صورت زنده، فضای داخل مجرای ستون فقرات را بر روی یک مانیتور مشاهده نموده و جراحی را پیش میبرد.
انجام آندوسکوپی ستون فقرات همچنان در مراحل تجربی است و به صورت محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما انجام آن در نهایت ممکن است جراح را قادر سازد تا جراحی را با خطر آسیب کمتری انجام دهد.
پیچ و میله‌ی پدیکل (Pedicle Screws and Rods)
از دیگر انواع جراحی‌هایی که ممکن است پزشک بسته به نیاز هر بیمار پیشنهاد کند، استفاده از پیچ و میله‌های پدیکل و یا قفس‌های میان مهره‌ای (Intervertebral Cage) است. فیوژن ستون فقرات، یکی از جراحی‌هایی است که میتواند با استفاده از همین پیچ و میله‌های پدیکل انجام شود. در جراحی فیوژن ستون فقرات، مهره‌های دو طرف یک مفصل فاست را به هم جوش می‌دهند، به گونه‌ای که دو مهره مانند یک مهره شده و حرکتی که سبب درد میشد، متوقف می‌گردد. پیچ‌ها و میله‌های پدیکل در ناحیه‌ی فیوژن شده، پایداری ایجاد نموده و به روند بهبودی کمک می‌کنند. در واقع هدف از کاربرد قطعاتی مانند: پلاک‌ها، پیچ‌ها و میله‌ها، تثبیت مهره‌ها و ایجاد پایداری در ستون فقرات است، زیرا این کار سبب می‌شود تا این مهره‌ها دیگر حرکتی نداشته باشند.
روند جراحی
از ناحیه‌ی پشتی ستون فقرات، پیچ‌های پدیکل را در هر دو جانب مهره و از طریق استخوان پدیکل وارد بدنه‌ی استخوانی مهره نموده و تثبیت می‌کنند. پس از تثبیت پیچ‌ها، میله‌هایی فلزی را به آنها متصل می‌کنند. این ساختار، مهره‌ها را ثابت نگه می‌دارد به طوری که می‌توانند به تدریج بهبود یابند. در نهایت هم در اطراف قسمت پشتی مهره، از پیوند استخوانی استفاده می‌کنند.
دکتر امیر قنبریان را در اینستاگرام دنبال کنید
قفس‌های میان مهره‌ای (Intervertebral Cages)
قفس فیوژن میان مهره‌ای از جنس فلز، پلاستیک و یا استخوان بوده که برای حفظ فاصله‌ی میان مهره‌ای آنرا بین مهره‌ها قرار می‌دهند. در حقیقت این قفس جایگزین دیسک آسیب دیده می‌شود. به منظور کمک به جوش خوردن (فیوژن) قفس و استخوان بهم، پزشک در داخل قفس از پیوند استخونی استفاده می‌کند. روزنه‌های موجود بر روی این ایمپلنت، پیوند استخوانی را در تماس با سطح استخوان قرار داده و سبب می‌شود تا بین قفس و استخوان اتصال (فیوژن) صورت گیرد.
این قفس‌ها کاربردهای زیادی دارند؛ به عنوان مثال با حفظ فاصله‌ی بین مهره‌ای سبب می‌شوند تا فشار از روی ریشه‌های عصبی برداشته شود. از طرفی نیز با حفظ فاصله‌ی بین مهره‌ای، رباط‌های متصل کننده‌ی مهره‌ها به اندازه‌ی مناسبی کشیده شده و درنتیجه ناپایداری و درد ستون فقرات کاهش می‌یابد.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نخستین بار در سال ۱۹۹۶ استفاده از این قفس‌ها را تایید نمود.
روند جراحی
روشهای جایگذاری قفس‌های میان مهره‌ای شامل:
فیوژن قدامی، فیوژن جانبی و فیوژن خلفی میباشد. البته می‌توان برای جایگذاری آنها از روشی به نام “ترنس فورامینال (Transforaminal)” و یا تکنیکی با کمترین میزان تهاجم (MIS-Minimally Invasive Surgery) نیز استفاده کرد. ترنس فورامینال، ترکیبی از دو روش جانبی و خلفی بوده و در آن نیازی نیست تا ریشه‌های عصبی، عضلات، استخوان و یا رباط‌ها قطع شوند.
روش جایگذاری قفس از ناحیه‌ی جلویی ستون فقرات را “فیوژن بین مهره‌ای قدامی (Anterior Interbody Fusion)” گویند.
در این روش جراح بدون جابجا کردن ریشه‌های عصبی، بافت‌های نرم و عروق را کنار می‌زند. تا به ستون فقرات دسترسی پیدا نموده و قفس بین مهره‌ای را جایگذاری کند.
روش جایگذاری قفس از ناحیه‌ی کناری ستون فقرات را “فیوژن بین مهره‌ای جانبی (Lateral Interbody Fusion)” گویند.
این روش نسبت به دو روش دیگر (خلفی و قدامی) کمتر تهاجمی بوده. و در عین حال این امکان را به جراح می‌دهد. تا حین عمل، مستقیماً ستون فقرات را ببیند. این روش را می‌توان با تکنیک‌های کم تهاجمی (MIS) نیز انجام داد. اگر با تکنیک کم تهاجمی انجام شود. در این صورت به جای ایجاد یک برش بزرگ، دو برش کوچک ایجاد می‌کنند. که این کار مدت زمان جراحی کوتاه‌تر شده و میزان آسیب و درد هم نسبت به روشهای سنتی کمتر گردد.
روش جایگذاری قفس از موضع خلفی را “فیوژن بین مهره‌ای خلفی (Posterior Interbody Fusion)” می‌نامند.
برای دسترسی به ستون فقرات با این روش، جراح با برش استخوان لامینا، از مهره‌ی بالایی، ریشه‌های عصبی را هم کنار می زند. این روش نیز میتواند با تکنیک‌های کم تهاجمی انجام شود. که در این صورت به جای یک برش بزرگ، دو برش کوچک ایجاد می‌کنند. که خود باعث کوتاهی زمان جراحی می شود. و میزان آسیب و درد نسبت به روشهای تهاجمی‌تر کاهش یابد.