علت ابتلا به زانوی پرانتزی
زانوهای پرانتزی در چند حالت اتفاق میافتد. در افراد جوانتر اگر فقط یک زانو به این شکل باشد، علت آن احتمالا ناهنجاریهای رشدی، عفونت که استخوانهای ران یا درشت نی را درگیر میکند، ضربه به صفحه رشد و در نتیجه تخریب صفحه رشد و وجود تومورهای استخوانهای ران یا درشت نی است.
ولی اگر هر دو زانو به این شکل باشد (البته در چهار سال اول زندگی این حالت طبیعی است)، میتواند به دلیل ناهنجارهای مادرزادی، اختلالات راستای قامت، اختلالهای تکاملی، کمبود ویتامین D در کودکی، اختلال هورمونی، ابتلا به آرتروز (شایعترین علت)، اختلالهای ناشی از شغل (مثل سوارکاران) و ابتلا به کلیه بیماریهای استخوانی مثل پاژه یا بیماری بلانت باشد.
از دیگر علل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیمارییهای که باعث کاهش ماده معدنی استخوان میشوند (مثلاً بیماری راشیتیسم و استئومالاسی)
- به دنبال ضربات وارده (به ویژه به صفحه رشد)
- پارگی رباط های زانو
- شکستگیهای انتهایی استخوان ران که منجربه بد جوش خوردن شدهاند
- شکستگی قسمت فوقانی استخوان درشت نی (به علت بد جوش خوردن)
عوارض زانوی پرانتزی
در اثر این حالت بعضی عضلات اطراف زانو سفت و بعضی ضعیف میشوند. در نظر بگیرید زانویی که به بیرون انحراف پیدا کرده، عضلاتی که در خارج ران قرار دارند، کوتاه و سخت می شوند و برعکس، عضلاتی که در سمت داخل ران قرار دارند، طویل و شل میشوند.
کشکک زانو به سمت خارج منحرف میشود بنابراین لیگامانهایی که از طرف خارج به کشککها میچسبند، سخت و آنهایی که از داخل میچسبند، شل میشوند (لیگامان رتیناکولوم).
تاندون عضلات هنگام چسبیدن به استخوانها دارای ساختارهایی در زیر خود هستند که مانند بالشتک از چسبیدن تاندون به استخوان جلوگیری میکنند. به این بالشتکها «بورس» گفته میشود.
عضلات در معرض کشش، فشار بیشتری به این بالشتکها وارد و آنها را دچار التهاب میکنند، حالتی که در افراد مبتلا به آرتروز زانو زیاد دیده میشود و به آن «بورسیت» میگویند. این بورسیتها نیز باید درمان شوند.
درجات زانوی پرانتزی
درجه شدت این بیماری را به سه دسته تقسیم کرده اند:
- زانوی پرانتزی خفیف
- زانوی پرانتزی متوسط
- زانوی پرانتزی شدید
تشخیص زانوی پرانتزی
حالت پاها در طول دورهی کودکی بهآرامی تغییر پیدا میکند. این تغییرات باید در معاینات دورهای انجامشده تحت نظر گرفته شوند. درصورتیکه وضعیت نگرانکننده باشد، عکسبرداری با اشعهی ایکس یا اسکن MRI میتواند قدم بعدی باشد.
معاینه در حالت خوابیده به پشت انجام میگیرد. زانوها را کاملا باز کنید و قوزکهای داخلی هر دو پا را به هم بچسبانید و تا حد ممکن استخوانهای کشکک را به سمت هم بچرخانید.
اگر فاصله دو زانو در این حالت بیش از سه سانتیمتر باشد، به بررسی پزشکی نیاز دارد. پزشک معمولا با گرفتن عکس ایستاده از کل اندام تحتانی و محاسبات خاص، ارزیابی دقیقتری انجام خواهد داد.
درمان زانوی پرانتزی در کودکان
تا قبل از چهار سالگی درمانهایی غیر از جراحی انجام میشود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است.
- گاه از بریسهای دینامیک یا اسپیلیت استفاده میشود.
- بعد از چهار سالگی اگر ناهنجاری خیلی بارز باشد، باید با جراحی اصلاح شود.
- بعد از چهار سالگی با توجه به مورد درباره درمان تصمیمگیری میشود.
درصورتیکه عارضهی پای پرانتزی بهبود پیدا نکرده و یا پسازاینکه کودک شروع به راه رفتن کرد، این عارضه بدتر شود، ممکن است از وسایل طبی اصلاحکننده استفاده شود.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان
ورزش برای زانو پرانتزی عموماً بر روی تقویت عضلات اطراف زانو متمرکز بوده و با کاهش فشار وارده بر روی مفاصل و تاندونها، زانوی پرانتزی را بهبود میبخشد.
با اینحال ورزشهای پا تنها زمانی مؤثرند که زانوی پرانتزی خفیف باشد. یکی از تمرینات پا که میتوان آن را بهآسانی انجام داد قرار دادن وزنه بین پاهاست.
بهطوریکه فرد ابتدا به پشت بر روی زمین خوابیده و پاهای خود را خم میکند. سپس یک وزنهی ۵ کیلوگرمی را با کف پاهای خود گرفته و سعی میکند آن را به باسن یا پشت خود برساند. این کار باید چندین مرتبه تکرار شود.