رعایت اصول ارگونومی در کار با کامپیوتر
علم ارگونومی که رابطه انسان با محیط کار را تحت پوشش قرار می‌دهد برای انواع ایستگاه‌های کاری طراحی‌های لازم را انجام داده است.
امروزه بسیاری از شاغلین عضو گروهی هستند که با کامپیوتر کار می‌کنند. پشت میز نشینی یکی از موارد اجتناب ناپذیر کار با کامپیوتر است. نشستن طولانی مدت پشت میز و کار با کامپیوتر در دراز مدت تاثیرات مختلفی بر روی اسکلت بدن می‌گذارد علاوه بر اینکه این حالت حتی در خلقیات و روحیات فرد تاثیرگذار است. در طراحی ارگونومی کار با کامپیوتر چند گزینه مهم در زمینه ابزاری که یک کاربر کامپیوتر در محیط کار با آن سروکار دارد، مد نظر است:
- ارتفاع میز کار
- ارتفاع صندلی و خصوصیات بخش‌های مختلف از جمله نشیمنگاه، پشتی و دسته صندلی
- جایگاه موس و صفحه کلید
- محل قرار گرفتن مانیتور
ارتفاع و اندازه میز کار:
ارتفاع میزکار در طراحی های ارگونومی توسط اطلاعات آنتروپومتری یا اندازه‌های استاندارد بدن انسان در هر محیط و بر حسب جنسیت و قومیت افراد قابل طراحی است. برای اینکه در کار با کامپیوتر میز مناسبی داشته باشید بهتر است از میزهایی که بر اساس اصول ارگونومی و با توجه به قد و وزن استاندارد طراحی شده‌اند استفاده کنید. ارتفاع میز که تعیین کننده محل موس و صفحه کلید است باید به گونه‌ای باشد که هنگام کار کردن با کامپیوتر مچ دست شما خم نشود و آرنج شما زاویه ۹۰ درجه داشته باشد. معمولا ارتفاع یک میز کامپیوتر بین ۶۶ تا ۷۱ سانتی‌متر است.
جایگاه موس و صفحه کلید روی میز کار
یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید به آن توجه کنید. موس و صفحه کلید باید تا حد امکان به همدیگر نزدیک باشند. نحوه قرار گرفتن صفحه کلید روی میز شما باید به گونه‌ای باشد که حرف B صفحه کلید کاملا روبروی شما باشد.
صفحه کلید
باید هم ارتفاع با آرنج باشد و مچ‌ها به صورت طبیعی و بدون خمیدگی روی صفحه کلید قرار بگیرد. در هنگام کار در این وضعیت معمولا ساعد دست موازی با خط افق است و زاویه بین مچ دست و ساعد ۵ تا ۱۰ درجه است. موقعیت موس در همان ارتفاع و فاصله نسبت به صفحه کلید است.
فاصله صفحه مانیتور تا چشم ها
از آنجایی که مانیتور کامپیوتر معمولا قابلیت زیادی برای تنظیم ندارد می‌توانید از پایه برای تنظیم ارتفاع آن استفاده کنید. فاصله صفحه مانیتور تا چشم های شما باید بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر باشد و خط بالایی صفحه مانیتور با چشمان شما در یک خط مستقیم قرار بگیرد.
محل قرار گرفتن میز کامپیوتر باید به گونه‌ای باشد که نور مستقیم و از روبرو به شما نتابد. در صورت استفاده از نور طبیعی صفحه مانیتور نباید در برابر پنجره باشد.
یکی از مهم ترین نکاتی که در مورد میزکار باید رعایت کنید این است که وسایل مورد نیاز شما تا حد امکان در دسترس باشند و وسایل اضافی روی میز کار نباشد. شما می‌توانید از کشوها یا دیگر قسمت‌های دفتر کار برای قرار دادن وسایل اضافه استفاده کنید و میز کار خود را تا حد امکان خلوت و منظم نگه دارید.
صندلی
مهم نیست که صندلی کاری شما لوکس و گران قیمت باشد. یک صندلی مناسب برای کار با کامپیوتر باید قابلیت‌های زیر را داشته باشد:
تشکچه صندلی باید نرم و انعطاف‌پذیر باشد تا نشستن طولانی، استخوان‌های لگن و کمر شما را تحت فشار بیش از اندازه قرار ندهد. اگر تشکچه صندلی شما سفت و سخت است می‌توانید از تشکچه‌های طبی استفاده کنید. لبه جلویی تشکچه باید گرد و لبه پشتی باید نرم باشد. طول و عرض نشیمنگاه صندلی به طور معمول بین ۴۰ تا ۴۸ سانتی‌متر توصیه می‌شود که برای افراد چاق نشیمنگاه پهن‌تر توصیه می‌شود.
مشخصات پشتی صندلی
علاوه بر بخش نشیمنگاه مشخصات پشتی صندلی نیز بسیار مهم است. معمولا زاویه‌ی بین پشتی و نشیمنگاه بین ۹۰ تا ۱۱۰ درجه است. در بهترین حالت باید پشتی صندلی در قسمت گودی کمر دارای یک قوس محدب و در قسمت پشت دارای یک قوس مقعر باشد. دسته صندلی حتی الامکان باید قابل تنظیم باشد به گونه‌ای که آرنج شما نسبت به شانه زاویه ۵۰ درجه داشته باشد. اگر ارتفاع دسته صندلی قابل تنظیم نیست باید ارتفاع صندلی را طوری تنظیم کنید که ارتفاع دسته مناسب شود.
قطعا یک صندلی مناسب برای کار با کامپیوتر باید ارتفاع قابل تنظیم داشته باشد. ارتفاع صندلی باید به گونه‌ای باشد که در حالی که کف پاهای شما روی سطح زمین قرار دارد ران‌های شما موازی با کف زمین باشد. معمولا ارتفاع صندلی بین ۴۱ تا ۵۲ سانتی‌متر توصیه می‌شود. یک صندلی مناسب معمولا یک صندلی چرخدار است که دارای ۵ چرخ بوده و چرخان باشد. شیب کف صندلی ۵بین ۵ تا ۱۵ درجه برای تمایل به جلو و ۵ درجه برای تمایل به عقب باشد.
یکی دیگر از موارد مهم استفاده از زیر پایی با ارتفاع مناسب است که به حفط وضعیت تعادل کمک می‌کند.
نور و تهویه مناسب
بعد از بیان خصوصیات سخت افزار محیط کار با کامپیوتر که شامل میز و صندلی و ادوات کامپیوتر می‌شود باید توجه داشت محیط کارباید از نور مناسب و کافی و سیستم تهویه برخوردار باشد. اگر تمام این موارد را رعایت کنید هنوز چند نکته مهم دیگر را باید رعایت کنید تا دراز مدت دچار آسیب‌های ناشی از انجام کار یکنواخت و تکراری نشوید:
- توجه داشته باشید نشستن طولانی مدت حتی اگر از میز و صندلی مناسب استفاده کنید آسیب‌هایی به ستون فقرات وارد می‌کند. پس حتما به خاطر داشته باشید به تناوب از پشت میز کار بلند شوید و با نرمش‌های خیلی ساده، گردن، بازو، مچ دست و پاها را حرکت دهید.
- در مورد شکل نشستن روی صندلی و پشت میز کار باید توجه داشته باشید که قوز نکنید. اگر هنگام نشستن قوز می کنید علاوه بر نحوه نشستن ممکن است ارتفاع میز یا صندلی مناسب نباشد. سعی کنید به گونه‌ای بنشینید که چشم‌ها به موازات لبه‌ی بالایی صفحه مانیتور باشد، آرنج شما زاویه ۹۰ درجه داشته باشد و کف پاهایتان روی زمین باشد.
- آرنجتان باید صاف و به بدن نزدیک باشد در این حالت مچ دست شما هیچ خمیدگی نخواهد داشت و در دراز مدت آسیب نمی‌بیند.
- اگر نمی‌توانید برای استراحت از محل کار خود بلند شوید حداقل به خاطر داشته باشید به چشم‌هایتان استراحت بدهید. برای چند لحظه چشمانتان را ببندید و یا به جایی به جز مانیتور نگاه کنید.
توجه داشته باشید علم ارگونومی ثابت کرده تعامل سازنده بین انسان و محیط کار او را از آسیب‌های شغلی دور نگه می‌دارد. پس برای اینکه یک کارمند سالمی باشید علاوه بر استفاده از ابزار استاندارد باید فردی وظیفه شناس نسبت به بدن خود باشید و موارد فوق را حتی‌الامکان رعایت کنید.